Thema's MVO Risico Checker
De thema's in de MVO Risico Checker zijn opgesteld in lijn met de MVO-thema's van de OESO-richtlijnen voor verantwoord ondernemen, de UN Guiding Principles on Business and Human Rights en de 11 fundamentele conventies van de International Labour Organization (ILO). De ILO Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work staat hierin centraal. Hieronder wordt per thema een korte toelichting gegeven.
Hoewel de thema's in de MVO Risico Checker afzonderlijk worden vermeld, kunnen mvo-risico's soms gevolgen hebben voor zowel het milieu als voor mensenrechten. Een voorbeeld hiervan is de omzetting van natuur-of bosgebied in landbouwgrond. Dit kan negatieve effecten hebben op het milieu. Daarnaast kan dit nadelige effecten hebben op een naburige gemeenschap, zoals bijvoorbeeld verlies van onderdak, waardoor het ook een mensenrechtenkwestie wordt.
Overzicht
Eerlijk zakendoen
Belastingen
Corruptie
Marktverstoring en mededinging
Mensenrechten & ethiek
Overheidsinvloed
Conflicten en veiligheid
Eigendomsrechten en grondbezit
Effecten op lokale gemeenschap
Dierenwelzijn
Consumentenbelangen en productveiligheid
Arbeidsrechten
Vrijheid van vereniging (incl. vakbondsvrijheid)
Arbeidsvoorwaarden (incl. contracten, werktijden)
Dwangarbeid en mensenhandel
Kinderarbeid
Discriminatie en gender
Salaris en beloning
Veiligheid en gezondheid op de werkvloer
Milieu en omgeving
Klimaat en energie
Biodiversiteit en ontbossing
Watergebruik en waterbeschikbaarheid
Luchtvervuiling
Bodem en (grond)watervervuiling
Milieu en afval (algemeen)
Eerlijk zakendoen
Belastingen
Ondernemingen dienen zich te houden aan zowel de inhoud als de strekking van de belastingwetten en -regels in alle landen waar zij actief zijn, samen te werken met de autoriteiten en relevante of wettelijk verplichte informatie ter beschikking te stellen. Verrekenprijzen zijn van bijzonder belang voor ondernemingen en voor de fiscaliteit.
Corruptie
Corruptie houdt in dat ondernemingen direct of indirect betrokken zijn bij het aanbieden, beloven, geven of eisen van steekpenningen of andere onrechtmatige voordelen om zaken te verkrijgen of te behouden. Eerlijkheid, integriteit en transparantie in zowel het publieke als private domein zijn sleutelbegrippen in de strijd tegen omkoping en afpersing.
Marktverstoring en mededinging
Van bedrijven wordt verwacht dat zij zich onthouden van praktijken die de concurrentie beperken, zoals vaste prijsafspraken, open aanbestedingsregelingen of de verdeling van markten, klanten, leveranciers, geografische zones of activiteiten. Het thema gaat ook over dumping en intellectuele eigendomsrechten.
Mensenrechten & ethiek
Overheidsinvloed
Overheidsinvloed gaat over dictatoriale regimes en schendingen van de mensenrechten door regeringen. Wanneer een bedrijf zaken doet in een land met een autoritair/dictatoriaal regime, of in een land waar de kans op mensenrechtenschendingen door de overheid groot is, dient het bedrijf steun aan het regime te minimaliseren en betrokkenheid bij corruptie en omkoping zoveel mogelijk te voorkomen.
Conflicten en veiligheid
Het thema conflicten en veiligheid gaat over de mogelijke impact van de bedrijfsvoering op het conflict. Bijvoorbeeld, mensenrechtenschendingen door rebellengroepen.
Eigendomsrechten en grondbezit
Landroof is het op grote schaal verwerven van land voor commerciële of industriële doeleinden, zoals de productie van landbouw- en biobrandstof, mijnbouw- en houtkap, grote infrastructuurontwikkeling of toerisme. Bedrijven en investeerders die betrokken zijn bij projecten die grondverwerving of pachtcontracten vereisen, lopen het risico betrokken te zijn bij landroof.
Effecten op lokale gemeenschap
Dit thema gaat over de negatieve gevolgen van bedrijfsactiviteiten voor de omliggende gemeenschappen. Bijvoorbeeld van vervuilende mijnbouwactiviteiten, gezondheidseffecten van nabijgelegen fabrieken of zware geluidsoverlast.
Dierenwelzijn
Dierenwelzijn gaat over de volgende zogenoemde ‘vijf vrijheden’:
Vrij van honger en dorst: toegang tot vers water en een dieet voor volledige gezondheid en kracht;
Vrij van ongemakken: een geschikte omgeving met onderdak en comfortabele rustplaats;
Vrij van pijn, verwondingen en ziekten: preventie of snelle behandeling;
Vrij om normaal gedrag te vertonen: voldoende ruimte en faciliteiten, gezelschap van soortgenoten van het dier;
Vrij van angst en stress: condities en behandeling die mentaal lijden voorkomen.
Consumentenbelang en productveiligheid
Consumentenbelang en productveiligheid gaat over de effecten van het product/de dienst op de eindgebruiker. In de omgang met consumenten moeten ondernemingen handelen in overeenstemming met eerlijke handels-, marketing- en reclamepraktijken en moeten zij alle nodige maatregelen nemen om de kwaliteit en betrouwbaarheid van de goederen en diensten die zij leveren te waarborgen.
Arbeidsrechten
Vrijheid van vereniging (incl. vakbondsvrijheid)
Vrijheid van vereniging gaat over het recht van werknemers en werkgevers om zelf organisaties op te richten en zich bij organisaties van hun keuze aan te sluiten. Collectieve onderhandeling is een belangrijk middel om werkgevers en hun organisaties en vakbonden in staat te stellen eerlijke lonen en arbeidsomstandigheden vast te stellen. Het biedt ook de basis voor goede arbeidsverhoudingen.
Arbeidsvoorwaarden (incl. contracten, werktijden)
De conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) bieden een kader voor het aanbieden van eerlijke en transparante arbeidscontracten en arbeidsomstandigheden voor alle werknemers. De aanbevelingen komen neer op een maximum van 48 uur per week, beperkte overuren, voldoende rusttijd, vakantie, ziekteverlof en het recht op een leefbaar loon.
Dwangarbeid en mensenhandel
Mensenhandel is het werven, vervoeren of huisvesten van mensen door middel van (dreiging van) geweld, bedrog of misleiding, met arbeidsuitbuiting als mogelijk doel. Dwangarbeid is werk dat onvrijwillig en onder de dreiging van een straf wordt verricht. Het gaat om situaties waarin personen gedwongen worden om te werken door middel van geweld of intimidatie, of door meer subtiele middelen zoals gemanipuleerde schulden (ook wel bekend als schuldslavernij), het bewaren van identiteitspapieren of dreigementen met aangifte bij de immigratiediensten. Dit valt allemaal onder slaafachtige praktijken en dienstbaarheid.
Kinderarbeid
Niet al het werk dat kinderen doen wordt gezien als kinderarbeid. ILO’s definitie van kinderarbeid is werk dat mentaal, fysiek, sociaal, of moreel gevaarlijk is voor kinderen en/of scholing in de weg staat.
In zijn meest extreme vorm houdt kinderarbeid in dat kinderen in slavernij terechtkomen, gescheiden van hun familie, worden blootgesteld aan ernstige risico's en ziekten en/of aan hun lot worden overgelaten op straat - vaak op zeer jonge leeftijd.
Discriminatie en gender
Discriminatie en gender gaat over het beginsel van gelijke kansen op de arbeidsmarkt en gelijke behandeling en maakt geen onderscheid tussen werknemers op basis van ras, huidskleur, geslacht, godsdienst, politieke overtuiging, nationaliteit, sociale achtergrond of een andere status.
Salaris en beloning
Een leefbaar loon (of leefbaar inkomen voor zelfstandigen) is een loon dat voldoende is om te voorzien in de basisbehoeften van de werknemer en zijn gezin. Basisbehoeften zijn bijvoorbeeld voedsel, kleding, huisvesting, school en medische hulp. Daaraan worden vaak nog wat extra’s toegevoegd voor onvoorziene uitgaven.
Veiligheid en gezondheid op de werkvloer
Dit thema gaat over de gezondheid en veiligheid van werknemers in een bedrijf. Bedrijven hebben de verantwoordelijkheid om de gezondheid en veiligheid van werknemers en leveranciers te beschermen. Dit omvat ook het voorkomen van psychosociale stress op het werk, zoals werk-gerelateerde stress, pesten en seksuele intimidatie .
Milieu en omgeving
Klimaat en energie
Voortdurende klimaatverandering heeft destructieve gevolgen en kan veel van de toenemende MVO-risico's (denk aan waterschaarste of sociale onrust) verergeren. Bovendien is de impact over het algemeen ongelijk verdeeld en groter voor kwetsbare groepen en ontwikkelingslanden.
Biodiversiteit en ontbossing
Biodiversiteit wordt in het Biodiversiteitsverdrag gedefinieerd als de diversiteit van alle levende organismen in verschillende ecosystemen. Een bedreiging voor de biodiversiteit kan zich voordoen als de activiteiten van bedrijven een negatieve invloed hebben op flora en fauna of als zij natuurgebieden afbreken (schadelijke bodemverandering). Ontbossing is de omzetting van beboste gebieden naar bijvoorbeeld landbouwgrond, stedelijk gebruik, houtkap of braakliggend terrein.
Watergebruik en waterbeschikbaarheid
Elk bedrijf heeft een watervoetafdruk. Deze voetafdruk is afhankelijk van twee componenten: hoeveel water wordt gebruikt in de toeleveringsketen en waar het product of de producten vandaan komen.
Luchtvervuiling
Luchtvervuiling is het vrijkomen van vervuilende gassen, zoals koolmonoxide en fijnstof. Dit is schadelijk voor de volksgezondheid en het milieu.
Bodem en (grond)watervervuiling
Bodem- en (grond)waterverontreiniging kan een negatieve invloed hebben op de drinkwatervoorziening van lokale gemeenschappen, op de lokale landbouwgrond en op de veehouderij. Ook schadelijke bodemverandering (voor mens en milieu) valt hieronder.
Milieu en afval (algemeen)
Milieu en afval gaat over algemene milieubescherming en (de effecten van) afvalproductie en -beheer.